Bios-Cmos-Post

Bilgisayarımız çoook eski zamanlarda açıldığında biiip diye bir ses gelir ve 

sonrasında bu ekran hemen görünüp kaybolurdu. Şimdi çok daha otomatik ve hızlı gerçekleşiyor tabii :D Peekii, bu bip sesi gelip geçerken bilgisayarımızda neler oluyor hiç merak ettiniz mi? Gelin Birlikte inceleyelim :)

BIOS(Basic Input / Output System)

BIOS terimi; “Basic Input / Output System” kelimelerinin baş harflerinin birleşmesiyle meydana gelmiştir. BIOS, bilgisayar ilk açıldığı anda çalışmaya başlayan küçük bir yazılımdır. BIOS yazılımı, anakart üzerinde sabit olarak bulunan ROM (Read Only Memory) adını verdiğimiz bir chip (yonga) içindedir. Anakart üzerinde ROM’un gösterilişi BIOS yazılımı, sistemin ayrılmaz bir parçasıdır. Sistemin kapatılması ya da formatlanması durumunda BIOS silinmez. Bunun nedeni de, BIOS’un diskte değil, anakart üzerine monte edilmiş, salt okunabilir bir bellek olan ROM yongasında kayıtlıolmasıdır. Günümüz anakartların çoğu şimdilerde kullanıcılar tarafından kolayca güncellenebilen, Flash BIOS olarak da bilinen EEPROM ( Electrically Erasable Programmable Read Only Memory) adlı ROM bellek kullanmaktadırlar (Daha önceki BIOS'ların çipleri güncellenebilmek için anakarttan fiziksel olarak çıkartılır ve daha yenisi ile değiştirilirdi)

Bios'un görevleri

Başlangıç Sürücüsünü Ayarlar: Bilgisayar açılırken hangi sürücünün önce okunması gerektiğini belirler. Normalde bu ayarda öncelikle hard disktir fakat bazı durumlarda first boot yani ilk sürücünün cd rom olarak belirlenmesi tercih edilir.(Yeni anakarlarda açılış ekranında tuş ile seçim yapılır BOOT MENU)

Parça Voltajlarını Ayarlar: Bilgisayar üzerindeki işlemci, ram, ekran kartı, chipset, anakart ve daha birçok parçanın çalışma gerilimlerini biostan değiştirebiliriz. Örnek verecek olursak overclock yapılırken işlemci ve ram gibi parçaların voltajlarını yükseltmek gerekmektedir işte bu ayarları bios yapmaktadır.

FSB Hızlarını Ayarlar: Bilgisayardaki parçaların FSB yani çalışma frekansları, başka bir değişle o parçanın çalışması için gerekli olan frekans değerlerini de bios ile değiştirebiliriz. Örnek olarak 66MHZ düzeyinde çalışan bir ekran kartının FSB değerini 69 yapabiliriz. Buradaki ama FSB hızı ile parçaları hızlandırmak dolayısıyla bilgisayarı hızlandırmaktır. En çok FSB ayarları değiştirilen parçalar İşlemci ve Ram dir.

Parçaları Açma-Kapamaya Yarar: Mesela anakart üzerinde bulunan ses veya ethernet kartı gibi kartların aktifleştirilip pasifleştirilmesini sağlar. Bazı durumlarda bu kartları kullanmayabiliriz ve bunları kapatarak güç tasarrufu sağlarız.

Çalışma İstatistiklerini Gösterir: Bilgisayar çalışırken elde edilen, işlemci sıcaklığı, işlemci voltajı, diğer parça voltajları, anakart sıcaklığı, fsb hızları gibi birçok istatistiği bios menüsü altında görebiliriz.

Başlangıç Ayarlamalarını Yapar: Bilgisayar açılırken birçok temel bilgi ve ayarı bios üzerinden almaktadır. Bu ayarlamaları bios menüsü altında değiştirebilirsiniz. Ayrıca saat tarih gibi ayarlarda bios menüsünden yapılabilmektedir.

BIOS Çeşitleri

Değişik anakartlar, farklı BIOS SETUP yazılımlarını içermektedir. Farklı farklı markaların ürettikleri farklı BIOS’lar bulunmaktadır. Farklı firmaların BIOS ayarları bu BIOS sistemlerine göre farklılık gösterir.

Piyasadaki BIOS çeşitleri şunlardır;

•  Award Software
• Phoenix BIOS
•  AMI BIOS
• Award Medallion BIOS ( Phoenix BIOS + Award BIOS ).

Award Medallion BIOS, Award BIOS ile Phoenix BIOS birleşmesinden dolayı Phoenix BIOS’un arabirimi ile Award BIOS’un özelliklerinin karışımından oluşmuştur. En çok kullanılan BIOS türü Award BIOS’tur. SETUP seçeneklerinin çoğu tüm BIOS’larda aynışeyi ifade etmektedir. Fakat seçeneklerin ifade şekilleri ve BIOS SETUP MENÜ ara yüzü farklı olabilmektedir

CMOS

Bilgisayarla ilgili belirli ayarların yapmak için BIOS yada CMOS Setup Utility(CMOS Kurulum Programı)  dediğimiz programı kullanılır. Açmak için genel olarak bilgisayar açılırken DEL tuşu(Anakarta bağlı olarak F1, F2, F10, ESC olarak değişir) kullanılır. Mavi ekrana sahip olan BIOS yada CMOS Setup Utility  program açılır. (Ana karta göre açılan ekran değişir)

Cmos Setup Ekranı

Açılan Program FLASH BIOS dediğimiz bellek üzerinden açılır. Burada yaptığımız değişiklikler CMOS denilen RAM yapıdaki bir bellek çeşidine kaydedilir. Yapılan değişikliklerin tutulması için bir pil(CR2032 modeli) ile CMOS RAM sürekli beslenir ve kaydettiğimiz ayarların burada sürekli kalması sağlanır. Pilin enerjisi bitiğinde (5-10 yıl gibi sürede) yada pili çıkartıp belirli bir süre (10 saniye gibi) bekletiğimizde CMOS üzerindeki yapmış olduğumuz tüm değişiklikler silinecektir ve ilk üretimdeki ayarlarına geri dönülecektir.

POST(Power on Self Test)

POST bilgisayarın ilk açılışında temel bileşenleri(Güç kaynağı, İşlemci, RAM, Ekran Kartı, Klavye vb.) çalışıp çalışmadığını kontrol edilme işlemidir. Kontrol sırasında sorunlarla karşılaşılırsa sesli yada yazılı olarak hatalar bilgirilir. Herhangi bir hata ile karşılaşılmazsa görevini işletim sistemine devreder.

Bilgisayarınızda POST işlemini sistemi açtığınızda siyah ekranda gördüğünüz yazılardan tanıyabilirsiniz. Güncel anakartların pek çoğu siz istemediğiniz sürece bunu gizlerler ve marka resimlerinin çıkmasını sağlarlar.

POST Nasıl Çalışır?

1. Bilgisayarınızı açtığınızda elektrik akımı CPU’ya gider ve orada bilgisayarın önceki kullanımından kalmış bilgileri siler.

2. CPU, elektrik akımı tarafından uyarıldığında ROM’da yer alan BIOS yazılımını RAM (Ana Bellek) yükleyerek aktif hale getirir. BIOS programı; kendi içindeki kayıtlı bilgilerden, önce kendini ve POST programını kontrol eder, daha sonra System Bus (Bilgisayarın donanımlarını birbirine bağlayan devreler)’a sinyal göndererek devrelerinin görevlerini yapıp yapmadığını kontrol eder.

İşlemlerin POST’a devredilmesi:

3. Ekran kartını test eder. POST testi, bilgisayarın ekran görünümünü kontrol eden video sinyallerini ve ekran kartının hafızasını test eder. İşte bu andan itibaren ekranımız görüntü vermeye başlar.

4. RAM’i test eder. RAM belleklerin gereği gibi vazife görüp görmediğini belirlemek üzere bir dizi testler yapar. Bütün belleklere sırası ile bazı bilgiler kaydederek daha sonra bu bilgileri okur ve yazılan ile okunanı karşılaştırır. Bazı bilgisayarlarda, bu aşamada ekranda hafıza kapasitesini gösteren rakamların sayıldığını görebilirsiniz.

5. Klavye test edilir. Bilgisayara bağlı klavyenin bağlantısını ve herhangi bir tuşunun basılı olup olmadığını kontrol eder. Bu sırada varsa klavye üzerindeki kontrol ledleri yanıp söner.

6. Disket sürücü ve Sabit Diskleri test eder. Floppy disk’e (disket sürücü) ve sabit disklere sinyal göndererek, hazır ve çalışır durumda olup olmadıklarını ve tepkilerini belirler. Floppy yoksa kontrol etmez. CMOS Setup’tan kapalıdır.

7. Yeni donanım elemanları araştırılır. POST, yaptığı testin sonuçlarını CMOS (hangi donanımların bilgisayara bağlı olduğunu belirleyen bilgiler) ile karşılaştırarak yeni bir donanımın varlığını araştırır. Son işlem olarak ’ta CMOS daimi hafızasında kayda geçer.(Yeni donanımlar otomatik kaydedilir.)

8. Görevini İşletim Sistemine devreder. Bundan sonra BIOS’ta belirtilen ayara göre BOOT (ilk açılma, CD-DVD ROM ya da SABİT DİSK’ten devam edilmesi) işlemi gerçekleştirilerek işletim sistemi çalıştırılır.

Hata kodlarının Açıklamaları fazla uzun olup yer kaplayacağından burda yer verme gereği duymadım. Siz meraklı okuyucularımın araştırma gücünüze olan inancım sonsuzdur :D:D

Kaynakça:

Megep

Bilişim Okulu

Google Images